Café, de Mário de Andrade: tensões e proximidades no pensar o Brasil

Autores

Palavras-chave:

Mário de Andrade, Pensamento Social Brasileiro, São Paulo, Modernização, Modernidade.

Resumo

Resumo: O presente artigo discute tensões que marcam o romance Café, do modernista Mário de Andrade (2015), com obras de intelectuais que buscaram interpretar o Brasil. Faz um duplo movimento, construindo primeiro uma “teoria de São Paulo”, em suas discussões com reflexões dos intelectuais do Pensamento Social Brasileiro. Assim, pensamos nas proximidades e rupturas com estas teorias, reconhecendo escritos literários como documentos para a interpretação do Brasil. Percebemos que Mário de Andrade amplia o cenário étnico brasileiro, complexificando as discussões propostas por Gilberto Freyre (2006), introduzindo os migrantes italianos e sírio-libaneses, mas refletindo também sobre os desequilíbrios entre as diversas experiências da mestiçagem, com as quais trabalha Darcy Ribeiro (2006); em Mário, elas são narradas pela ironia, reconhecendo desníveis de poder na sociedade brasileira.

Palavras-chave: Mário de Andrade. Pensamento Social Brasileiro. São Paulo. Modernização. Modernidade.

 

Abstract: This paper argues about the tensions that characterizes the novel Café, from the modernist Mário de Andrade (2015), with the intelectual works who shought to interpret Brazil. It makes a double movement, building at first a “São Paulo theory”, in their arguments with reflections from the intelectual of the Brazilian Social Thought. Therefore, we think about the familiarities  and the ruptures with these theories, recognizing the literary writings as documents to Brazil’s interpretation. We realize, Mário de Andrade expands the Brazilian’s ethnical scenario, making difficult the discussions proposed by Gilberto Freyre (2006), introducing the Italian and Syrian-Lebanese migrants, but also reflecting about the imbalances among the several miscegenation experiences, in which works Darcy Ribeiro (2006); Mário narrated them ironicaly, recognizing the power unlevelness in Brazilian society.

Keywords: Mário de Andrade. Brazilian Social Thought. São Paulo. Modernization. Modernity.

Biografia do Autor

Natan Schmitz Kremer, Universidade Federal de Santa Catarina

Licenciado em Ciências Sociais pela Universidade Federal de Santa Catarina. Cursa o mestrado em Sociologia e Ciência Política na mesma instituição. Bolsista CNPq.

Referências

ALMEIDA, Heloísa Buarque. Quando o Metro era um palácio: salas de cinema e modernização em São Paulo. Caderno de Campo (USP), v, 5, 1996, p. 156-195.

ANDRADE, Mário de. Café. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 2015

ANDRADE, Mário de. Poesias completas (2 volumes). Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 2013.

ANDRADE, Mário de . No cinema. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 2010.

ANDRADE, Mário de. Macunaíma – herói sem nenhum caráter. Rio de Janeiro: Agir, 2007.

ANDRADE, Mário de. Danças Dramáticas do Brasil (3 volumes). São Paulo: Livraria Martins Editor, 1959.

BANDEIRA, Manuel. Crônicas da província do Brasil. São Paulo: CosacNaify, 2006.

BENJAMIN, Walter.O Narrador: observações sobre a obra de Nikolai Leskow. In Os Pensadores. São Paulo: Abril Cultural, 1983.

BOSI, Alfredo. História Concisa da Literatura Brasileira. São Paulo: Cultrix, 2006.

BOTELHO, André. De olho em Mário de Andrade: uma descoberta intelectual e sentimental do Brasil. São Paulo: Claro Enigma, 2012.

ELIAS, Norbert. O Processo Civilizador: história dos costumes. Rio de Janeiro: Zahar, 2011.

FIGUEIREDO, Tatiana Longo. Apresentação - Pausa para Café e Posfácio. In ANDRADE, Mario de. Café. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 2015.

FLORES, Maria Bernardete Ramos. Povoadores da Fronteira: os casais açorianos rumo ao Sul do Brasil. Florianópolis: EdUFSC, 2000.

FREYRE, Gilberto.Casa grande e senzala. São Paulo: Global, 2006.

GUIMARÃES, Júlio Castañon. Crônica das Crônicas da Província do Brasil. In BANDEIRA, Manuel. Crônicas da província do Brasil. São Paulo: CosacNaify, 2006.

HOLANDA, Sérgio Buarque de. Raízes do Brasil. São Paulo: Companhia das Letras, 2014.

JARDIM, Eduardo. Mário de Andrade: Eu sou trezentos: vida e obra. Rio de Janeiro: Edições de Janeiro, 2015.

MIGUEL, Sali. Nur na Escuridão. Rio de Janeiro: TopBooks, 2000.

MONTEIRO, Pedro Meira (org). Mário de Andrade e Sérgio Buarque de Holanda: correspondência. São Paulo: Companhia das Letras/IEB/EDUSP, 2012.

ORTIZ, Renato. Imagens do Brasil. In Revista Sociedade e Estado, v, 28, nº 3, setembro/dezembro, p. 609-633, 2013.

PRADO, Antonio Arnoni. Trincheira, palco e letras: crítica, literatura e utopia no Brasil. São Paulo: CosacNaify, 2004.

PONTES, Heloísa. Teatro, gênero e sociedade (1940-1968). In Tempo Social, 2010, p. 29-46.

RIBEIRO, Darcy. O povo brasileiro: a formação e o sentido do Brasil. São Paulo: Companhia das Letras, 2006.

SIMMEL, George. As grandes cidades e a vida do espírito. In Mana, v. 11, nº 2, 2005.

VIEIRA, Alexandre Sardá. Sessão das Moças: História, Cinema, Educação (Florianópolis: 1943-1962). Tese. Programa de Pós-Graduação em História. Florianópolis, Universidade Federal de Santa Catarina, 2010.

WOORTMANN, Klaas. Migração, família e campesinato. In Revista Brasileira de Estudos de População, 1990.

Recebido em: 17 de junho de 2020

Aceito em: 18 de julho de 2020

Forma de citar este texto (ABNT):

KREMER, Natan Schmitz. Café, de Mário de Andrade: tensões e proximidades no pensar o Brasil. Revista Café com Sociologia, Maceió, v.9, n. 1, p. 122-140, jan./jul. 2020.

Downloads

Publicado

2020-08-22

Como Citar

Kremer, N. S. (2020). Café, de Mário de Andrade: tensões e proximidades no pensar o Brasil. Revista Café Com Sociologia, 9(1), 122–140. Recuperado de http://revistacafecomsociologia.com/revista/index.php/revista/article/view/1254

Edição

Seção

Artigos
                                                                  ADOConnection.CacheExecute(3600, SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2]) % line  132, file: DAO.inc.php
                                                               DAO.retrieveCached(SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2], 3600) % line   91, file: ArticleSearchDAO.inc.php
                                                            ArticleSearchDAO.getPhraseResults(Object:Journal, Array[1], null, null, , 500, 1) % line  201, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                         SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[1], , null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                      SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[4], , null, null, 500, 1) % line  194, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                   SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[4], null, null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[3], null, null, null, 500, 1) % line  132, file: SubmissionSearch.inc.php
                                             SubmissionSearch._getMergedArray(Object:Journal, Array[1], null, null) % line  263, file: SubmissionSearch.inc.php
                                          SubmissionSearch.retrieveResults(Object:Request, Object:Journal, Array[1], null, null, null, Object:DBResultRange, Array[1]) % line   92, file: RecommendBySimilarityPlugin.inc.php
                                       RecommendBySimilarityPlugin.callbackTemplateArticlePageFooter(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line  107, file: HookRegistry.inc.php
                                    HookRegistry.call(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line 1256, file: PKPTemplateManager.inc.php
                                 PKPTemplateManager.smartyCallHook(Array[1], Object:Smarty_Internal_Template) % line   43, file: 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101^1c372c95cd85572e0fbc9a53d0323a0b229cfc78_0.app.frontendpagesarticle.tpl.php
                              content_5ff2023dddfdf5_96924003(Object:Smarty_Internal_Template) % line  123, file: smarty_template_resource_base.php
                           Smarty_Template_Resource_Base.getRenderedTemplateCode(Object:Smarty_Internal_Template) % line  114, file: smarty_template_compiled.php
                        Smarty_Template_Compiled.render(Object:Smarty_Internal_Template) % line  216, file: smarty_internal_template.php
                     Smarty_Internal_Template.render(false, 1) % line  232, file: smarty_internal_templatebase.php
                  Smarty_Internal_TemplateBase._execute(Object:Smarty_Internal_Template, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null, 1) % line  134, file: smarty_internal_templatebase.php
               Smarty_Internal_TemplateBase.display(frontend/pages/article.tpl, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null) % line  924, file: PKPTemplateManager.inc.php
            PKPTemplateManager.display(frontend/pages/article.tpl) % line  287, file: ArticleHandler.inc.php
         ArticleHandler.view(Array[1], Object:Request) % line  391, file: PKPRouter.inc.php
      PKPRouter._authorizeInitializeAndCallRequest(Array[2], Object:Request, Array[1], false) % line  231, file: PKPPageRouter.inc.php
   PKPPageRouter.route(Object:Request) % line  143, file: Dispatcher.inc.php
Dispatcher.dispatch(Object:Request) % line  281, file: PKPApplication.inc.php
PKPApplication.execute() % line   68, file: index.php
                                                                  ADOConnection.CacheExecute(3600, SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2]) % line  132, file: DAO.inc.php
                                                               DAO.retrieveCached(SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2], 3600) % line   91, file: ArticleSearchDAO.inc.php
                                                            ArticleSearchDAO.getPhraseResults(Object:Journal, Array[1], null, null, , 500, 1) % line  201, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                         SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[1], , null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                      SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[4], , null, null, 500, 1) % line  194, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                   SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[4], null, null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[3], null, null, null, 500, 1) % line  132, file: SubmissionSearch.inc.php
                                             SubmissionSearch._getMergedArray(Object:Journal, Array[1], null, null) % line  263, file: SubmissionSearch.inc.php
                                          SubmissionSearch.retrieveResults(Object:Request, Object:Journal, Array[1], null, null, null, Object:DBResultRange, Array[1]) % line   92, file: RecommendBySimilarityPlugin.inc.php
                                       RecommendBySimilarityPlugin.callbackTemplateArticlePageFooter(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line  107, file: HookRegistry.inc.php
                                    HookRegistry.call(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line 1256, file: PKPTemplateManager.inc.php
                                 PKPTemplateManager.smartyCallHook(Array[1], Object:Smarty_Internal_Template) % line   43, file: 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101^1c372c95cd85572e0fbc9a53d0323a0b229cfc78_0.app.frontendpagesarticle.tpl.php
                              content_5ff2023dddfdf5_96924003(Object:Smarty_Internal_Template) % line  123, file: smarty_template_resource_base.php
                           Smarty_Template_Resource_Base.getRenderedTemplateCode(Object:Smarty_Internal_Template) % line  114, file: smarty_template_compiled.php
                        Smarty_Template_Compiled.render(Object:Smarty_Internal_Template) % line  216, file: smarty_internal_template.php
                     Smarty_Internal_Template.render(false, 1) % line  232, file: smarty_internal_templatebase.php
                  Smarty_Internal_TemplateBase._execute(Object:Smarty_Internal_Template, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null, 1) % line  134, file: smarty_internal_templatebase.php
               Smarty_Internal_TemplateBase.display(frontend/pages/article.tpl, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null) % line  924, file: PKPTemplateManager.inc.php
            PKPTemplateManager.display(frontend/pages/article.tpl) % line  287, file: ArticleHandler.inc.php
         ArticleHandler.view(Array[1], Object:Request) % line  391, file: PKPRouter.inc.php
      PKPRouter._authorizeInitializeAndCallRequest(Array[2], Object:Request, Array[1], false) % line  231, file: PKPPageRouter.inc.php
   PKPPageRouter.route(Object:Request) % line  143, file: Dispatcher.inc.php
Dispatcher.dispatch(Object:Request) % line  281, file: PKPApplication.inc.php
PKPApplication.execute() % line   68, file: index.php
                                                                  ADOConnection.CacheExecute(3600, SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2]) % line  132, file: DAO.inc.php
                                                               DAO.retrieveCached(SELECT 				o.submission_id, 				MAX(s.context_id) AS journal_id, 				MAX(i.date_published) AS i_pub, 				MAX(p.date_published) A..., Array[2], 3600) % line   91, file: ArticleSearchDAO.inc.php
                                                            ArticleSearchDAO.getPhraseResults(Object:Journal, Array[1], null, null, , 500, 1) % line  201, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                         SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[1], , null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                      SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[4], , null, null, 500, 1) % line  194, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                   SubmissionSearch._getMergedPhraseResults(Object:Journal, Array[4], null, null, null, 500, 1) % line  146, file: SubmissionSearch.inc.php
                                                SubmissionSearch._getMergedKeywordResults(Object:Journal, Array[3], null, null, null, 500, 1) % line  132, file: SubmissionSearch.inc.php
                                             SubmissionSearch._getMergedArray(Object:Journal, Array[1], null, null) % line  263, file: SubmissionSearch.inc.php
                                          SubmissionSearch.retrieveResults(Object:Request, Object:Journal, Array[1], null, null, null, Object:DBResultRange, Array[1]) % line   92, file: RecommendBySimilarityPlugin.inc.php
                                       RecommendBySimilarityPlugin.callbackTemplateArticlePageFooter(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line  107, file: HookRegistry.inc.php
                                    HookRegistry.call(Templates::Article::Footer::PageFooter, Array[3]) % line 1256, file: PKPTemplateManager.inc.php
                                 PKPTemplateManager.smartyCallHook(Array[1], Object:Smarty_Internal_Template) % line   43, file: 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101^1c372c95cd85572e0fbc9a53d0323a0b229cfc78_0.app.frontendpagesarticle.tpl.php
                              content_5ff2023dddfdf5_96924003(Object:Smarty_Internal_Template) % line  123, file: smarty_template_resource_base.php
                           Smarty_Template_Resource_Base.getRenderedTemplateCode(Object:Smarty_Internal_Template) % line  114, file: smarty_template_compiled.php
                        Smarty_Template_Compiled.render(Object:Smarty_Internal_Template) % line  216, file: smarty_internal_template.php
                     Smarty_Internal_Template.render(false, 1) % line  232, file: smarty_internal_templatebase.php
                  Smarty_Internal_TemplateBase._execute(Object:Smarty_Internal_Template, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null, 1) % line  134, file: smarty_internal_templatebase.php
               Smarty_Internal_TemplateBase.display(frontend/pages/article.tpl, null, 42362804174f266c598cdb32c3208fc745b92101, null) % line  924, file: PKPTemplateManager.inc.php
            PKPTemplateManager.display(frontend/pages/article.tpl) % line  287, file: ArticleHandler.inc.php
         ArticleHandler.view(Array[1], Object:Request) % line  391, file: PKPRouter.inc.php
      PKPRouter._authorizeInitializeAndCallRequest(Array[2], Object:Request, Array[1], false) % line  231, file: PKPPageRouter.inc.php
   PKPPageRouter.route(Object:Request) % line  143, file: Dispatcher.inc.php
Dispatcher.dispatch(Object:Request) % line  281, file: PKPApplication.inc.php
PKPApplication.execute() % line   68, file: index.php

Artigos mais lidos pelo mesmo(s) autor(es)